Zakon Maltański, znany również jako Suwerenny Rycerski Zakon Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy, z Rodos i z Malty, to jedna z najbardziej intrygujących instytucji na świecie. Łączy w sobie cechy suwerennego podmiotu międzynarodowego oraz zakonu rycerskiego. Jego dewiza – “Tuitio fidei et obsequium pauperum” (obrona wiary i służba ubogim) – od wieków przyświeca jego misji. Dlaczego warto poznać historię i współczesną rolę Zakonu Maltańskiego? Odpowiedź na to pytanie znajdziesz w poniższym artykule.
Historia Zakonu Maltańskiego
Historia Zakonu Maltańskiego sięga XI wieku i jest nierozerwalnie związana z dziejami chrześcijaństwa oraz walką o Ziemię Świętą. Poznaj kluczowe momenty, które ukształtowały tę niezwykłą organizację.
Początki w Jerozolimie
Zakon Maltański wywodzi się z bractwa szpitalnego założonego w Jerozolimie około 1048 roku. Jego głównym celem była opieka nad chorymi i rannymi pielgrzymami przybywającymi do Ziemi Świętej. W 1113 roku papież Paschalis II oficjalnie zatwierdził zakon bullą Pie postulatio voluntatis, nadając mu niezależność i przywileje. To właśnie wtedy zakon stał się samodzielnym podmiotem prawa międzynarodowego.
Okresy Cypr, Rodos i Malta
Po upadku Królestwa Jerozolimskiego w 1291 roku zakonnicy przenieśli się na Cypr, a następnie na Rodos, gdzie przez ponad 200 lat tworzyli potężne państwo zakonne. W 1522 roku, po przegranej bitwie z Turkami osmańskimi, musieli opuścić wyspę. W 1530 roku cesarz Karol V przekazał im Maltę, która stała się ich nową siedzibą. To właśnie tam zakon wsławił się obroną podczas Wielkiego Oblężenia Malty w 1565 roku oraz zwycięstwem w bitwie pod Lepanto w 1571 roku.
Czasy współczesne
W 1798 roku Napoleon Bonaparte zajął Maltę, zmuszając zakon do opuszczenia wyspy. Od 1834 roku Zakon Maltański ma swoją siedzibę w Rzymie, gdzie funkcjonuje jako suwerenny podmiot prawa międzynarodowego, utrzymujący stosunki dyplomatyczne z ponad 100 państwami.
Struktura i organizacja
Zakon Maltański to nie tylko historia, ale także współczesna organizacja o skomplikowanej strukturze. Jak wygląda jego wewnętrzny ustrój i kto nim kieruje?
Wielki Mistrz i władze
Najwyższą władzą w zakonie jest Wielki Mistrz, wybierany dożywotnio przez Radę Stanu. Obecnie (stan na 2023 rok) funkcję tę pełni Fra’ John Dunlap. Wielki Mistrz kieruje pracami Rządu Zakonu, w skład którego wchodzą m.in. Wielki Komandor, Wielki Kanclerz i Wielki Szpitalnik.
Klasy członkowskie
Członkowie Zakonu Maltańskiego dzielą się na trzy klasy: Kawalerów Profesyjnych (złożonych ślubów zakonnych), Kawalerów i Dam (świeckich członków) oraz kapelanów i wolontariuszy. Co ciekawe, nie wszyscy członkowie muszą być katolikami – zakon dopuszcza również osoby innych wyznań.
Związek Polskich Kawalerów Maltańskich
W Polsce działalność zakonu koordynuje Związek Polskich Kawalerów Maltańskich z siedzibą w Warszawie. Organizacja ta prowadzi liczne akcje charytatywne, w tym pomoc medyczną, wsparcie dla ubogich oraz działania na rzecz osób starszych. W Krakowie działa natomiast Maltańska Służba Medyczna, znana z organizacji zimowych patroli dla bezdomnych.
Działalność charytatywna i medyczna
Choć Zakon Maltański ma korzenie rycerskie, dziś przede wszystkim kojarzony jest z działalnością humanitarną. Jak wygląda jego pomoc na świecie i w Polsce?
Projekty globalne
Zakon prowadzi liczne programy pomocowe na całym świecie. Jednym z flagowych projektów jest CIOMAL – organizacja walcząca z trądem. Ponadto zakon angażuje się w pomoc ofiarom konfliktów zbrojnych (np. w Syrii) oraz katastrof naturalnych (jak trzęsienie ziemi na Haiti w 2010 roku).
Maltańska Służba Medyczna w Polsce
W Polsce najbardziej rozpoznawalną inicjatywą zakonu jest Maltańska Służba Medyczna. Wolontariusze MSM uczestniczą w zabezpieczaniu imprez masowych, prowadzą szkolenia z pierwszej pomocy oraz organizują akcje pomocowe, takie jak “Wigilijne Dzieło Pomocy Dzieciom”. Warto dodać, że każdy może zostać wolontariuszem – wystarczy chęć pomagania i ukończenie odpowiedniego szkolenia.
Zakon Maltański a Malta – dziedzictwo turystyczne
Choć zakon opuścił Maltę ponad 200 lat temu, jego ślady są tam wciąż widoczne. Gdzie warto ich szukać?
Forty związane z zakonem
Najważniejsze zabytki to Fort St. Angelo w Birgu oraz Fort St. Elmo w Valletcie. Ten ostatni odegrał kluczową rolę podczas Wielkiego Oblężenia Malty w 1565 roku. Dziś oba forty są popularnymi atrakcjami turystycznymi, a w Fort St. Angelo znajduje się nawet muzeum poświęcone historii zakonu.
Ciekawostki dla podróżujących
Miłośnicy historii powinni odwiedzić również Pałac Wielkiego Mistrza w Valletcie oraz Katedrę Świętego Jana, gdzie znajdują się przepiękne malowidła Caravaggia. Warto też wybrać się na wyspę Gozo, gdzie zachował się średniowieczny Cittadella – dawna siedziba zakonu.
Kontrowersje i ciekawostki
Historia Zakonu Maltańskiego nie jest pozbawiona tajemnic i sporów. Oto niektóre z nich.
Watykan a Zakon
W 2017 roku doszło do poważnego konfliktu między zakonem a Watykanem, gdy papież Franciszek zdymisjonował Wielkiego Mistrza Fra’ Matthew Festinga. Spór dotyczył niezależności zakonu i jego relacji ze Stolicą Apostolską. Ostatecznie zakon zachował swoją autonomię, ale incydent pokazał, że nawet po wiekach jego status budzi emocje.
Znani członkowie
Członkami Zakonu Maltańskiego były i są liczne osobistości, w tym politycy, artyści i biznesmeni. W Polsce do zakonu należał m.in. były prezes PKO BP Sławomir Lachowski. Co ciekawe, członkiem honorowym był też brytyjski premier Winston Churchill.
Podsumowanie
Zakon Maltański to wyjątkowe połączenie bogatej tradycji rycerskiej i nowoczesnej działalności humanitarnej, które czynią go jedną z najbardziej rozpoznawalnych organizacji na świecie. Choć jego korzenie sięgają średniowiecza i czasów krucjat, zakon nieustannie ewoluuje, dostosowując swoje działania do współczesnych wyzwań. Dziś, jako suwerenny podmiot prawa międzynarodowego, aktywnie uczestniczy w dyplomacji i koordynacji pomocy humanitarnej w regionach dotkniętych konfliktami czy klęskami żywiołowymi. Jego członkowie – zarówno rycerze, jak i wolontariusze – pracują na całym globie, zapewniając opiekę medyczną, wsparcie społeczne i edukację najuboższym. Jeśli chcesz wesprzeć tę szlachetną misję, masz do wyboru różne formy zaangażowania: od wolontariatu, poprzez darowizny finansowe, aż do udziału w kampaniach charytatywnych. Wszelkie niezbędne informacje, w tym szczegóły dotyczące współpracy i aktualnych projektów, znajdziesz na oficjalnej stronie zakonu, która stanowi kompleksowe źródło wiedzy o jego działalności.
FAQ
Jak zostać członkiem Zakonu Maltańskiego?
Proces przyjęcia do zakonu jest wieloetapowy i wymaga rekomendacji od obecnych członków. Kandydaci muszą wykazać się zaangażowaniem w działalność charytatywną oraz – w przypadku Kawalerów Profesyjnych – złożyć śluby zakonne.
Czy trzeba być szlachcicem, aby dołączyć do zakonu?
Nie. Choć w przeszłości szlachectwo było wymogiem, dziś zakon przyjmuje osoby ze wszystkich warstw społecznych. Ważniejsze są wartości moralne i gotowość do służby na rzecz innych.
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Zakonu Maltańskiego – międzynarodowa platforma prezentująca historię, misję i działalność humanitarną Suwerennego Zakonu Szpitalników Świętego Jana z Jerozolimy, z Rodos i z Malty. Znajdziesz tu aktualności, informacje o projektach pomocowych oraz szczegóły dotyczące struktury organizacyjnej.
Związek Polskich Kawalerów Maltańskich – strona polskiej wspólnoty Zakonu Maltańskiego, poświęcona inicjatywom charytatywnym, wolontariatowi oraz wydarzeniom kulturalnym i religijnym. Zawiera również praktyczne informacje dla osób zainteresowanych współpracą lub dołączeniem do organizacji.
